.
.
شیلی، بولیوی و آرژانتین بزرگ‌ترین ذخایر "لیتیوم" جهان (در واقع نیمی از ذخایر لیتیوم جهان) را در اختیار دارند. این میزان در بولیوی حدود ده میلیون تن تخمین زده می شود. در همه ی باتری‌های قابل‌شارژ، از باتری‌های بزرگ خودروهای برقی گرفته تا باتری کوچک موبایل من و شما، از لیتیوم استفاده شده است. بدون لیتیوم، چیزی به اسم "باتری قابل‌شارژ" چه برای لپتاپ شما، چه برای روباتی که به مریخ فرستاده می‌شود، وجود ندارد. فکر می‌کنید این چیز کمی است که نتواند معادلات سیاسی یک کشور کوچک فقیر را با دخالت و کودتا تغییر دهد؟
«اوو مورالس»، رئیس جمهور بولیوی در روز دهم نوامبر سال گذشته (2019) در نتیجه‌ی یک کودتای نظامی از مقام خود برکنار شد. پس از کودتا او به کشور مکزیک رفت و در حال حاضر در آرژانتین به عنوان پناهنده‌ی سیاسی زندگی می‌گذراند. او پیش از ترک دفتر کارش، در حال اجرای پروژه‌ی درازمدتی در جهت رسیدن به دموکراسی و برابرحقوقی اقتصادی و اجتماعی مردم بولیوی بود. لازم به یادآوری است که فضای سیاسی بولیوی صحنه‌ی چندین بار کودتا، اغلب توسط نظامیان و الیگارش‌ها (گروه معدودی از افراد بسیار ثروتمند که دارای نفوذ سیاسی مهمی هم هستند)، بوده است که سرنخ همه‌ی آنها به شرکت‌های بین‌المللی می‌رسد. این شرکت‌ها، پیش از همه، شرکت‌های تولیدکننده‌ی قلع هستند، اما این فلز دیگر هدف اصلی در بولیوی نیست. امروز هدف اصلی شرکت‌های بزرگ خارجی ذخایر غنی «لیتیوم» در این کشور است که نقش تعیین‌کننده‌ای در تولید خودروهای برقی دارد.
در طول سیزده سال گذشته، مورالس تلاش کرد تا روابط متفاوتی میان کشورش و منابع زیرزمینی آن بوجود آورد. او نمی‌خواست منابع کشورش در اختیار شرکت‌های معدنی خارجی باشد، بلکه می‌خواست این منابع در خدمت مردمش باشد. انجام این برنامه‌ها در سال‌های ریاست جمهوری او سبب شد که نرخ فقر در بولیوی به شدت پایین بیاید، جمعیت کشور رو به فزونی بگذارد و شاخص‌های رفاه اجتماعی بهتر شود. دولتی‌کردن منابع زیرزمینی همراه با استفاده از درآمد آنها برای تامین اعتبار برنامه‌های توسعه‌ی خدمات اجتماعی، مانند بیمه‌ی درمانی و بازنشستگی همگانی، نقش اصلی را در موفقیت و محبوبیت مورالس در میان مردم بولیوی داشته است.
این نحوه‌ی نگرشِ مردم‌گرایانه‌ی مورالس و برخورد او با بنگاه‌های فراملی و خارجی با مقاومت آنها روبرو شد. آنها قراردادهای نابرابری را که با حکومت‌های وابسته‌ی قبلی بسته بودند و امتیازاتی را که به ناحق بدست آورده بودند، در بولیوی و خارج از آن به دادگاه کشاندند و ادعای ضرر و زیان کردند. این حرکت‌های شرکت‌های خارجی با پایداری مردم و رهبری بولیوی با شکست روبرو شدند.
در طی چند سال گذشته، بولیوی تلاش کرده است تا با سرمایه‌گذاری کلان بر روی فرآوری ذخایر لیتیوم خود، آنها را به گونه‌ای توسعه دهد که از خام‌فروشی جلوگیری شود و سهم هر چه بیشتری از ثروت حاصل از استخراج و فرآوری لیتیوم برای مردم کشور باقی بماند.
.
.
معاون رئیس جمهور مورالس، «آلووارو گارسیا لینرا» گفته بود که «لیتیوم "سوختی است که جهان را تغذیه خواهد کرد."» شرکت‌های فراملی غربی حاضر نشدند تا با بولیوی به عنوان شریک برابرحقوق وارد معامله شوند و دانش فنی خود را نیز از این کشور دریغ کردند. در نتیجه، بولیوی تصمیم گرفت با شرکت‌های چینی شریک شود. این امر باعث شد که دولت مورالس در میان میدان نبرد اقتصادی میان چین و غرب قرار گیرد و وارد جنگ سرد بین این دو قطب اقتصادی جهان شود. کودتا علیه مورالس بدون نگاه به این درگیری قابل درک نیست.
.
برخورد با شرکت‌های فراملی
هنگامی که اوو مورالس و حزب او به نام «جنبش برای سوسیالیسم» قدرت را در سال 2006 به دست آوردند، دولت بلافاصله در صدد متوقف کردن چندین دهه سرقت ذخایر زیرزمینی بولیوی توسط شرکت‌های معدنی فراملی برآمد. دولت مورالس چندین شرکت معدنی قدرتمند مانند گلنکور1، جیندال استیل اند پاور2، آنگلو آرژانتین پان امریکن انرژی3 و ساوث امریکن سیلور4، که در حال حاضر تری‌متال ماینینگ5 نام دارد را خلع‌ید کرد و عملیات معدن‌کاوی و استخراج را خود به دست گرفت و با این حرکت پیامی را ارسال کرد مبنی بر این که تجارت به طوری که تا به حال معمول بوده، قرار نیست ادامه یابد و «آن سبو بشکست و آن پیمانه ریخت».
با وجود این، این بنگاه‌های بزرگ فعالیت خود را – بر اساس قراردادهای قدیمی‌تر - در برخی مناطق کشور ادامه دادند. به عنوان مثال، شرکت فراملی کانادایی «ساوث امریکن سیلور» در سال 2003 ، قبل از به قدرت رسیدن مورالس، شرکتی را ایجاد کرده بود تا در منطقه‌ی «مالکو خوتا» به استخراج نقره و ایندیوم (یک فلز خاکی کمیاب که در تلویزیون‌های صفحه تخت استفاده می‌شود) بپردازد. «ساوث امریکن سیلور» پس از آن شروع به بهره‌برداری از امتیازات خود کرد. سرزمین مورد ادعای این شرکت محل زندگی بومیان سرخپوست بوده است که معتقدند این شرکت در حال تخریب فضاهای مقدس آنان و همچنین ترویج جو خشونت است.
.
.
در اول اوت 2012، دولت مورالس - با حکم دادگاه عالی قرارداد با شرکت گفته شده را لغو کرد، که پس از آن اختلاف به داوری و جبران خسارت بین‌المللی کشیده شد. دولت «جاستین ترودو» در کانادا - به عنوان حافظ منافع شرکت‌های معدنی کانادایی فعال در آمریکای جنوبی - فشار سیاسی زیادی را بر بولیوی وارد کرد. در آگوست سال 2019، شرکت کانادایی با دولت بولیوی روی پرداخت رقم 25.8 میلیون دلار خسارت مصالحه کردند، یعنی حدود یک‌دهم آن مقداری که قبلاً به عنوان جبران خسارت درخواست کرده بود.
جیندال استیل، یک شرکت فراملی هندی، قرارداد استخراج سنگ معدن آهن از «ال موتین» بولیوی را امضا کرد. قراردادی که در سال 2007 توسط دولت مورالس به اجرا درآمد. در ژوئیه 2012، جیندال استیل این قرارداد را فسخ کرد و به دنبال داوری و جبران خسارت بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری خود در سال 2014 بود. اتاق بازرگانی بین‌المللی مستقر در پاریس در حکمی بولیوی را به پرداخت 22.5 میلیون دلار غرامت محکوم کرد. برای پرونده دیگری علیه بولیوی، جیندال استیل خواستار 100 میلیون دلار غرامت شد.
دولت مورالس سه مورد از تاسیسات شرکت معدنکاری فراملی مستقر در سوئیس به نام «گلنکور» را ملی اعلان کرد و آنها را مصادره نمود. این‌ها شامل یک معدن قلع و روی و همچنین دو کارخانه‌ی ذوب‌آهن بودند. سلب مالکیت این معدن پس از درگیری خشونت‌آمیز یکی از شرکت‌های فرعی گلنکور با کارگران معدن صورت گرفت.
از همه تهاجمی‌تر موسسه‌ی فراملی پان‌امریکن بود که از دولت بولیوی به خاطر سلب مالکیت سهام شرکت «آنگلو آرژانتینین» در شرکت تولیدکننده‌ی گاز طبیعی «چکو» از دولت بولیوی به مبلغ 1.5 میلیارد دلار شکایت کرد. بولیوی این شکایت را در سال 2014 با 357 میلیون دلار تسویه حساب کرد.
دامنه‌ی این پرداخت‌ها بسیار زیاد است. در سال 2014 تخمین زده می‌شد که پرداخت‌های عمومی و خصوصی برای ملی شدن این بخش‌های کلیدی حداقل 1.9 میلیارد دلار باشد (تولید ناخالص داخلی بولیوی در آن زمان 28 میلیارد دلار بود.)
در سال 2014، حتی نشریه‌ی «فایننشنال تایمز» نیز اذعان کرده بود که استراتژی و راهبرد اقتصادی مورالس چندان نامناسب نیست. دلیل اثبات موفقیت الگوی اقتصادی مورالس این است که از زمان روی کار آمدن وی، در حالی که ذخایر ارزهای خارجی دایم افزایش پیدا می‌کرد، حجم و اندازه اقتصاد کشور نیز سه برابر رشد کرده است.
.
لیتیوم در بولیوی
لیتیوم، بخاطر کمی وزن خود، گزینه بسیار مناسبی برای ساخت باتری‌های کم وزن و پرانرژی میباشد.
مهم‌ترین و کلیدی‌ترین ذخایر زیرزمینی بولیوی منابع لیتیوم این کشور است که برای ساخت باتری خودروهای برقی ضروری است. بولیوی ادعا می‌کند 70 درصد از ذخایر لیتیوم جهان را، بیشتر در دریاچه‌ی نمک «سالار دو اویونی6» که بزرگ‌ترین دریاچه‌ی نمک جهان است، در اختیار دارد. پیچیدگی فرآیند استخراج و فرآوری لیتیوم به این معنا است که بولیوی نتوانسته است صنعت لیتیوم را به تنهایی توسعه دهد و در این مسیر به سرمایه و تخصص خارجی نیاز دارد.
این عرصه‌ی نمکی، که ده هزار کیلومترمربع وسعت دارد و عمق لایه‌ی نمک «لیتیوم کلرور» در آن بین 70 تا 120 متر است، در حدود 3600 متر از سطح دریا بالاتر است و از بارش زیادی برخوردار است. این امر استفاده از تبخیر توسط پرتوی خورشید را دشوار می‌کند. چنین راه حل‌های ساده‌ای برای «صحرای آتاکاما»ی شیلی و «هومبره موئرتو» در آرژانتین در دسترس است. اما برای بولیوی به راه حل‌های فنی پیچیده‌تری نیاز است. معنیِ دیگر این امر این است که به سرمایه گذاری بیشتری نیاز خواهد بود.
سیاست ملی‌کردن دولت مورالس و پیچیدگی‌های جغرافیایی منطقه، چندین شرکت معدنی فراملی را از این پروژه فراری داد. ارامت7 (فرانسه)، FMC (ایالات متحده) و پوسکو8 (کره جنوبی) نتوانستند با بولیوی معامله کنند، بنابراین آنها اکنون در آرژانتین فعالیت می‌کنند.
مورالس اظهار داشت که هرگونه توسعه در خصوص لیتیوم باید باهمکاری «کالیبول9» یعنی «شرکت ملی استخراج معادن بولیوی» یا به اختصار YLB و شرکت ملی لیتیوم10 به عنوان شرکای برابرحقوق انجام شود.
سال گذشته ، شرکت ACI سیستمز11 آلمان با بولیوی به توافق رسید. پس از اعتراض ساکنان منطقه «سالار دو اویونی»، مورالس این قرارداد را در 4 نوامبر 2019 فسخ کرد.
شرکت‌های چینی - مانند «گروه 12TBEA» و شرکت «مهندسی ماشین‌آلات چین13» - با YLB قرارداد بستند. گفته می‌شود که گروه چینی «تیانکی لیتیوم14»، که در آرژانتین فعالیت می‌کند، قصد داشت با YLB وارد معامله شود. هم شرکت سرمایه‌گذاری چینی و هم شرکت لیتیوم بولیوی در حال آزمایش روش‌های جدید برای استخراج لیتیوم و نحوه‌ی تقسیم منافع لیتیوم بودند. این ایده که برای استحصال لیتیوم در مناطق مورد بحث باید یک راه حل قابل پذیرش برای ساکنان جستجو شود، برای شرکت‌های اصلی معدنکاری فراملی قابل قبول نبود.
.
.
شرکت تسلا (ایالات متحده آمریکا) و شرکت «پیور انرژی مینرال15» (کانادا) هر دو علاقه زیادی به داشتن سهم مستقیم در لیتیوم بولیوی نشان دادند. اما آنها نتوانستند معامله‌ای را انجام دهند که پارامترهای تعیین شده توسط دولت مورالس را در نظر بگیرد. خود مورالس یک مانع مستقیم در دراختیار گرفتن معادن لیتیوم توسط شرکت‌های فراملی غیرچینی بود. لذا او را مجبور کردند از قدرت کناره گیرد.
پس از کودتا، سهام تسلا به طور نجومی افزایش یافت.
.
چند کلمه در مورد لیتیوم
برای نام‌گذاری لیتیوم از واژه‌ی یونانی قدیم «لیتوس» به معنای سنگ استفاده شده است. ظاهراً این نام به این علت انتخاب شد که عنصر لیتیوم اول بار در یک ماده‌ی معدنی کشف شد، در حالی که سایر فلزات قلیایی اولین بار در بافت‌های گیاهی دیده شده‌اند.
جایزه نوبل شیمی در سال ۲۰۱۹ به سه دانشمند برای تولید باتری‌های «لیتیوم یون» اهدا شده است. «جان ب گودایناف»، «م استنلی ویتینگام» و «آکیرا یوشینو» در مراسمی در استکهلم به عنوان برندگان نوبل شیمی اعلام شدند. پروفسور گودایناف در سن ۹۶ سالگی، سالمند‌ترین شخصی است که تا کنون برنده این جایزه شده است. این سه نفر به خاطر فعالیت خود روی باتری‌های قابل شارژ که از آنها در وسایل الکترونیکی قابل حمل استفاده می‌شود این جایزه را بردند. باتری لیتیوم یون یک باتری سبک، قابل شارژ و قوی است که در وسایل مختلف از تلفن همراه گرفته تا لپ تاپ و خودروهای برقی استفاده می‌شود.
کمیته نوبل گفته است محصول آنها، "یک جهان قابل شارژ" ایجاد کرده است.
اطلاعات کلی لیتیوم: این ماده یک عنصر شیمیایی است، با نشان Li و عدد اتمی ۳ که در جدول تناوبی به همراه فلزات قلیایی در گروه ۱ قرار دارد، تک‌ظرفیتی است و همانند همه فلزات قلیایی به‌راحتی در آب واکنش می‌دهد. این عنصر در حالت خالص، فلزی نرم و به رنگ سفید خاکستری است که به‌سرعت در معرض آب و هوا اکسید شده، کدر می‌گردد.
لیتیوم، سبک‌ترین عنصر جامد و طبعاً سبک‌ترین فلزات است و دارای چگالی به اندازه‌ی نصف چگالی آب است و روی آب و روغن شناور می‌ماند.
لیتیوم دارای یکی از پایین‌ترین نقطه ذوب‌ها (۱۸۰ درجه‌ی سانتی‌گراد) در میان همه‌ی فلزها است، در حالی که در میان فلزهای قلیایی، بالاترین نقطه ذوب و جوش را دارد.
کاربردها: لیتیوم، به‌علت گرمای ویژه‌اش (بالاتر از تمامی جامدات) عمدتاً در تولید آلیاژهای انتقال حرارت به کار می‌رود. علاوه بر این، از لیتیوم به خاطر ویژگی‌های الکتروشیمیایی‌اش در ساخت آنود باتری‌های شارژشو استفاده می‌شود (این فلز تنها یک الکترون در لایه‌ی ظرفیت دارد که دوست دارد آن را به آسانی از دست دهد و تبدیل به کاتیون شود).
آلیاژی از لیتیوم و آلومینیوم در صنایع هواپیماسازی به کار گرفته می‌شود که سبک، قابل انعطاف و هم‌زمان محکم و مقاوم است.
لیتیوم مستقیماً نقش حیاتی در بدن انسان بازی نمی‌کند، اما در ساخت بعضی از داروهای تثبیت‌کننده‌ی حالت روحی mood stabilizers مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از قرن نوزدهم دانشمندانی روشن ساختند که لیتیوم اثرات ضدافسردگی دارد و باعث افزایش ترشح «سِروتونین» در «سیناپس»ها می‌شود، در حالی که ساز و کار اثر «ضد اختلال دوقطبی» این فلز در مهارکنندگی «گیرنده‌های محرک‌های دوپامین» میباشد.
همچنین، در پژوهش‌های آزمایشگاهی بر روی جانوران، موفق شده‌اند به کمک ترکیبات این فلز با آثار آلزایمر، مانند فراموشکاری و حواس‌پرتی، مقابله کنند.
نحوه‌ی اثر لیتیوم و ترکیبات آن به عنوان داروی موثر بر روان انسان هنوز به اندازه‌ی کافی مورد پژوهش قرار نگرفته است.
مطالعه‌ای که در 1990 در ایالات متحده آمریکا منتشر شد نشان داده است که در مناطقی که آب آشامیدنی دربردارنده‌ی لیتیوم باشد، از میزان جرایم و خودکشی به شدت کاسته می‌شود. علاوه بر این، در مطالعه‌ای روی مردم ژاپن که در سال 2011 منتشر شد، نشان داده شده که میان مقدار لیتیوم در محیط زیست و طول عمر انسان رابطه‌ی معنی‌داری وجود دارد و از نظر آماری نشانه‌های بارزی مبنی بر ارتباط میان محتوای بیشتر از این عنصر فوق‌العاده و افزایش طول عمر وجود دارد.
با این همه، در مورد مصرف لیتیوم هم در صنایع و همچنین در داروسازی توجه به یک نکته بسیار مهم میباشد. مرز میان سودمند بودن این ماده و سمی بودنش برای انسان و محیط زیست بسیار بسیار نازک و شکننده‌است.
.
.
پانویس‌ها:
1- Glencore
2- Gindal Steel & Power
3- Anglo Argantinian Pan American
4- South American Silver
5- Tri Metal Mining
6- Salar de Uyuni
7- Aramet
8- Posco
9- Calibul
10- National Lithium
11- ACI Systems
12- TBEA Group
13- China Machinary Engineering
14- Tiaqi Lithium Group
15- Pure Energy Mineral
.
.
مطالب مرتبط:
بزرگ ترین باتری دنیا در استرالیا آغاز به کار کرد
باتری و انواع آن
ده مسأله‌ی به ظاهر ساده که باتری هوشمند شما را تمام می‌کنند!
.
.
منابع:
.
.
|
www.etesalkootah.ir || 2020-01-09 © 2015 www.etesalkootah.ir © All rights reserved. تمامی حقوق برای www.etesalkootah.ir محفوظ است. بیان شفاهی بخش یا تمامی یک مطلب از www.etesalkootah.ir در رادیو، تلویزیون و رسانه های مشابه آن با ذکر واضح "اتصال کوتاه دات آی آر" بعنوان منبع مجاز است. هر گونه استفاده کتبی از بخش یا تمامی هر یک از مطالب www.etesalkootah.ir در سایت های اینترنتی در صورت قرار دادن لینک مستقیم و قابل "کلیک" به آن مطلب در www.etesalkootah.ir مجاز بوده و در رسانه های چاپی نیز در صورت چاپ واضح "www.etesalkootah.ir" بعنوان منبع مجاز است. |
.
درود. مقاله جذاب و جالبی بود که نشان دهنده این نکته است که یک برای رهبری یک کشور ابتدا باید قواعد بازی را بلد بود و سپس با هماهنگی سایر رقبا قواعد را به مرور تغییر داد.