درمان دیجیتالی

.

در لبه پرتگاه، چنین نگاهی به عمق احتمالاً هیچ‌کس را بی‌تفاوت نمی‌گذارد. اما برخی افراد دچار وحشت می‌شوند، حتی اگر فقط از بالکن نگاه کنند. با استفاده از واقعیت مجازی (VR) می‌توان این ترس را کاهش داد.

.

ترس از ارتفاع، فوبیای عنکبوت، تروما: واقعیت مجازی (VR) می‌تواند در درمان اختلالات روانی مفید باشد. استارت‌آپ‌ها در حال توسعه برنامه‌های جدیدی برای بهبود سلامت روان هستند. اما این فناوری چه توانایی‌هایی دارد؟

یک کارگاه ساختمانی بلندمرتبه در یک کلان‌شهر.
در بالاترین طبقه ایستاده‌ام، روی سکویی بدون دیوار و سقف، و به عمق زیر پایم خیره شده‌ام. نگاهم بر روی سیلوئت خانه‌ها و درختان سرگردان است، صدای جیک‌جیک پرندگان به گوش می‌رسد و اتومبیل‌ها از دور صدای عبور خود را به گوش می‌رسانند. به عنوان یک کارگر صنعتی که در ارتفاع کار می‌کند، باید از مسیری شامل تخته‌ها، نردبان‌های اضطراری و لوله‌ها عبور کنم. خم شده و با قدم‌هایی لرزان، از روی یک تیرک عبور می‌کنم که مانند تخته پرش از ساختمان بیرون زده است. ضربان قلبم شدت گرفته، دستانم عرق کرده و نفس‌هایم بریده بریده می‌شوند - حتی با اینکه می‌دانم نه روی ساختمانی بلند هستم و نه این شرایط واقعی است.

.

ضربان قلب تند
نویسنده این مقاله، سونیا فرولیش، در حال آزمایش روش‌های درمانی VR با سیستم PsyCurio است.

در اینجا او ظاهراً روی یک ساختمان بلندمرتبه ایستاده است - و احساس اضطراب می‌کند.

.

در حقیقت، من یک عینک واقعیت مجازی (VR) به چشم دارم و در اتاق جلسه‌ای در برلین-پانکوف نشسته‌ام. استارت‌آپ PsyCurio  این جهان‌های مجازی را توسعه داده است تا بیماران بتوانند با ترس‌های خود مواجه شوند.

در حال آزمایش سناریوی پیشرفته‌ای هستم که برای افرادی با آکروفوبیا (ترس از ارتفاع) طراحی شده است. اگرچه ترس از ارتفاع من شدید نیست، اما "قرار داشتن" در محیط سه‌بعدی فشار زیادی به اعصابم وارد می‌کند.

دانیلا شوماخر، بنیان‌گذار شرکت و روان‌شناس، می‌گوید: «مغز ما وقتی در دنیای واقعی یا مجازی حرکت می‌کنیم، تقریباً به طور مشابهی فعال می‌شود.» شرکت او چندین بار به خاطر رویکرد نوآورانه‌اش مورد تقدیر قرار گرفته است. شوماخر توضیح می‌دهد: «واقعیت مجازی نوعی شبیه‌ساز تجربه برای مغز ما است. این ابزار به ما امکان می‌دهد با افکار خود روبرو شویم و تغییرات عصبی و روان‌شناختی را تحریک کنیم.»

.

وظایف مجازی:

افراد معتاد باید در محیطی شبیه‌سازی‌شده، مثلاً یک میخانه، تمرینِ خودداری کنند (سمت چپ).

افراد مبتلا به هراس اجتماعی باید در سالن سخنرانی مقابل تماشاگران صحبت کنند.

.

عادت‌دهی (Addiction):
در سال ۲۰۱۴، درمان واقعیت مجازی  (VR-Therapy)، که به‌طور خلاصه به آن درمان Invirto نیز گفته می‌شود، برای اولین بار در دستورالعمل پزشکی درمان اختلالات اضطرابی گنجانده شد و به‌عنوان یک روش علمی معتبر شناخته شد. از آن زمان، بازار ابزارهای دیجیتال روان‌شناختی رو به گسترش بوده است.

شرکت‌هایی مانند PsyCurio سناریوهای مجازی ویژه‌ای را برای استفاده در روان‌درمانی‌ها در کلینیک‌ها و مطب‌ها طراحی می‌کنند، به‌ویژه برای مواجهه‌درمانی در رفتاردرمانی. در این روش، بیمار به‌تدریج با موقعیت ترس‌آور مواجه می‌شود و تا زمانی که سطح اضطراب کاهش یابد، در آن وضعیت باقی می‌ماند. در نهایت، مغز یاد می‌گیرد چگونه با موقعیت کنار بیاید: مثلاً روی بالکنی آرام باشد، حضور یک عنکبوت را تحمل کند یا وارد هواپیما شود.

.

درمان واقعیت مجازی: جایگزین مؤثر برای مواجهه‌درمانی سنتی

در روش‌های سنتی درمان اضطراب، بیمار باید مواجهه با ترس‌ها را در محیط واقعی (in vivo) تجربه کند. اما این کار همیشه عملی نیست. پروفسور پیتر تسوانتزر، روان‌پزشک و روان‌درمانگر و مدیر بخش پژوهشی اضطراب در دانشگاه LMU مونیخ، توضیح می‌دهد: «بسیاری از درمانگران این روش را انجام نمی‌دهند، زیرا رفتن با بیماران به بالای یک برج کلیسا یا جستجوی عنکبوت‌ها دشوار و زمان‌بر است.»

او که نزدیک به ۱۵ سال است روی درمان‌های VR تحقیق می‌کند، می‌گوید که واقعیت مجازی امکان مواجهه‌درمانی را با هزینه و زمان کمتر فراهم کرده و حتی می‌تواند دوره انتظار برای شروع درمان را کوتاه کند. از دید او، «حتی موقعیت‌هایی که در دنیای واقعی خطرناک هستند، مانند لمس یک عنکبوت سمی یا ایستادن در لبه پرتگاه، در دنیای مجازی به‌راحتی قابل تجربه هستند.»

.

روشی آسان و مؤثر

در حال حاضر، به‌کارگیری‌های واقعیت مجازی (VR) به‌عنوان مکمل تشخیص روان‌درمانی، برای درمان ترس‌های خاص مانند ارتفاع، فضاهای بسته، ترس از حیوانات خاص یا فوبیای اجتماعی توصیه می‌شود. اختلالات اضطرابی یکی از شایع‌ترین مشکلات روانی در آلمان هستند و حدود ۱۰ میلیون نفر در طول یک سال از این اختلالات رنج می‌برند. همچنین، هر یک نفر از پنج نفر در طول زندگی خود به آن مبتلا می‌شود.

پروفسور تسوانتزر هشدار می‌دهد که اگر درمان نشوند، این اختلالات ممکن است به حملات پانیک یا حتی حالت‌های مزمن منجر شوند. اما او تأکید می‌کند که فوبیاها در صورت تشخیص به‌موقع معمولاً به‌خوبی قابل درمان هستند. از نظر او، روش دیجیتال دارای دو مزیت کلیدی است:

• دسترسی آسان: بیماران می‌توانند در محیطی امن و بدون فشار روانی، درمان را آغاز کنند.
• خصوصی بودن: بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند درمان را در محیط مجازی تجربه کنند تا شرایط واقعی.

.

تأیید اثربخشی در مطالعات متعدد

مطالعات بسیاری تأثیر درمان‌های واقعیت مجازی را در کاهش اضطراب تأیید کرده‌اند. برای نمونه، پروفسور مارتین ج. هرمان، روانشناس ارشد مرکز سلامت روان دانشگاه وورتسبورگ، اخیراً مطالعه‌ای درباره ترس از ارتفاع با ۱۱۹ شرکت‌کننده انجام داده است.

نتایج این مطالعه، که با حمایت بنیاد پژوهش آلمان صورت گرفته، چشمگیر بوده است. او توضیح می‌دهد: «در اولین تجربه، بسیاری از شرکت‌کنندگان تنها توانستند تا طبقه اول یا دوم یک آسانسور شیشه‌ای بروند. اما پس از دو جلسه درمان، بیشتر آن‌ها موفق شدند به ارتفاعات بالاتر بروند. حتی تعدادی از آن‌ها تا طبقه ۴۹ بالا رفتند و از منظره پشت‌بام لذت بردند، برخی از آن‌ها نیز نزدیک لبه نرده ایستادند.»

.

مطالعه جدید درباره ترس از عنکبوت

در حال حاضر، پروفسور هرمان در جستجوی شرکت‌کنندگانی برای مطالعه‌ای درباره آراکنوفوبیا (ترس از عنکبوت) است. این نوع فوبیا یکی از شایع‌ترین ترس‌هاست، اما تعداد کمی از افراد برای درمان آن به پزشک مراجعه می‌کنند.

به گفته او، در موارد شدید، این ترس می‌تواند تأثیر زیادی بر زندگی روزمره داشته باشد: «افرادی هستند که به‌سختی می‌خوابند یا حتی قصد نقل‌مکان دارند، تنها به این دلیل که در خانه‌شان یک عنکبوت دیده‌اند.»

.

اثربخشی و نتایج درمانی: واقعیت مجازی در خدمت مقابله با ترس‌ها

مواجهه تدریجی با ترس‌ها

در سناریوهای واقعیت مجازی، افراد مبتلا به فوبیا به تدریج با منبع ترس خود روبه‌رو می‌شوند. برای مثال، در درمان ترس از عنکبوت (آراکنوفوبیا)، ابتدا عنکبوت‌های کوچک نمایش داده می‌شوند و سپس اندازه آن‌ها افزایش یافته و به فرد نزدیک‌تر می‌شوند. این فرآیند همزمان با تحریک فعالیت نورون‌ها در مغز صورت می‌گیرد.

پروفسور مارتین هرمان از نتایج امیدوارکننده این روش سخن می‌گوید: در مطالعه‌ای مشابه که دو سال پیش انجام شد، در 65درصد از افراد بهبود بالینی قابل‌توجهی در علائم اضطراب مشاهده شد. او توضیح می‌دهد: «بیماران یاد گرفتند چگونه ترس خود را بپذیرند و بر آن غلبه کنند.»

.

توسعه واقعیت مجازی برای فوبیای اجتماعی

شرکت برلینی Neomento  که به‌تازگی از مرکز آلمانی بیماری‌های عصبی جدا شده است، از سال گذشته در حال طراحی دنیای سه‌بعدی ویژه مبتلایان به فوبیای اجتماعی است. این افراد از توجه دیگران می‌ترسند و برای مثال از سخنرانی در جمع یا حتی سفر با مترو اجتناب می‌کنند.
پروفسور توماس وولبرز، عصب‌شناس و یکی از بنیان‌گذاران  Neomento، توضیح می‌دهد: «چنین افراد معمولاً با استفاده از استراتژی‌های اجتنابی سعی در پرهیز از موقعیت‌های دلهره‌آور و استرس‌زا دارند، اما این استراتژی‌ها تأثیر منفی زیادی بر زندگی شخصی و حرفه‌ای آن‌ها می‌گذارد.»

در سناریوهای طراحی‌شده، بیماران در نقش آواتار می‌توانند موقعیت‌های روزمره را تجربه کنند، مانند سخنرانی در پارک یا تعامل با افراد غریبه در اتاق جلسه. درمانگران می‌توانند واکنش‌های مختلف افراد حاضر در این محیط، مانند نشان دادن علاقه، دوستانه بودن یا حتی بی‌تفاوتی را کنترل کنند.

.

مزایای درمان دیجیتال

پروفسور وولبرز تأکید می‌کند که در درمان سنتی، چنین موقعیت‌هایی معمولاً با بازی نقش اجرا می‌شوند، که نیازمند برنامه‌ریزی و نیروی انسانی است و باعث افزایش زمان انتظار برای دریافت درمان می‌شود.
سیستم واقعیت مجازی Neomento امکان اندازه‌گیری سیگنال‌های استرس، مانند ضربان قلب و هدایت پوست، را نیز فراهم می‌کند، که می‌تواند اطلاعات بیشتری برای ارزیابی درمان در اختیار درمانگر قرار دهد.

.

موفقیت در افزایش توانایی‌های روزمره

دانیلا شولینگ، روان‌شناس رفتاری، سال‌هاست که در کلینیک خود در دارمشتات از هدست‌های واقعیت مجازی برای درمان نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به فوبیا استفاده می‌کند. او مثالی از یکی از بیماران خود، خانم تانیا (میانسال)، می‌آورد: «تانیا به دلیل ترس شدید از ارتفاع حتی نمی‌توانست از پله‌های فلزی پارکینگ عبور کند یا روی یک چهارپایه بایستد تا پرده‌ها را باز کند. ما به کمک VR به تدریج دامنه فعالیت او را گسترش دادیم. امروز او حتی سوار ترن هوایی می‌شود!»

.

راهکاری برای درمان در خانه

شرکت بیمه سلامت AOK  و شرکت فناوری سلامت دیجیتال هامبورگ Sympatient، همراه با بیمارستان دانشگاهی Schleswig-Holstein، راهکاری را برای استفاده خانگی ارائه کرده‌اند. پس از تشخیص روان‌درمانی، بیماران مجهز به هدست واقعیت مجازی و یک اپلیکیشن می‌توانند زمان و مکان انجام تمرین‌های خود را به‌دلخواه انتخاب کنند.

.

چندوجهی بودن واقعیت مجازی در درمان‌های روان‌شناختی

تجربه‌ VR در خانه

برای آزمایش، شرکت PsyCurio  یک سیستم واقعیت مجازی به خانه من فرستاد که شامل یک هدست بی‌سیم و دو کنترلر دستی برای هدایت است. پردازنده این سیستم علاوه بر تصاویر 360 درجه، صدای سه‌بعدی نیز تولید می‌کند. یک شبکه لیزری، محدوده‌ای به نام «منطقه بازی» را مشخص می‌کند تا از برخورد با دیوارها یا افتادن روی حیوان خانگی جلوگیری شود.

من سناریوهای مختلف را مرور می‌کنم:

• در آسانسور گیر کرده‌ام و باید کمک بگیرم.
• در سالن کنفرانس، سخنرانی درباره فوتبال انجام می‌دهم.
• هدست را روی سر دوستم می‌گذارم که از عنکبوت‌های بزرگ و سیاه می‌ترسد. ابتدا مو بر بدنش سیخ می‌شود اما در نهایت عنکبوت مجازی را از تله‌ای نجات می‌دهد.

در سناریویی دیگر، در یک میخانه‌ی شبیه‌سازی‌شده، میخانه‌دار به من سیگار پیشنهاد می‌کند و مشتریان با لیوان‌های الکل به من سلامتی می‌گویند. این تمرین، به نام وظیفه نزدیکی-اجتناب، به افراد کمک می‌کند تا در دنیای واقعی، از چنین مواردی اجتناب کنند.

.

گسترش کاربردهای VR در سلامت روان

استارتاپ‌هایی مانند PsyCurio و Neomento در واقعیت مجازی ظرفیت‌های زیادی برای کاربردهای سلامت روان می‌بینند. اعتیاد به الکل و نیکوتین، اختلالات خلقی مانند افسردگی یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، می‌توانند با روش‌های مبتنی بر واقعیت مجازی سریع‌تر درمان شوند.

دانیلا شوماخر، بنیان‌گذار PsyCurio، معتقد است: «با استفاده از نرم‌افزارهای VR، روان‌درمانی می‌تواند به شیوه‌ای معنادار تقویت شود.» او بر این باور است که این فناوری می‌تواند نرخ بازگشت به اعتیاد و در نهایت، هزینه‌های اجتماعی را کاهش دهد.

.

جنبه‌های پیچیده و چالش‌ها

پروفسور پیتر تسوانتزر، مدیر بخش روان‌پزشکی و روان‌درمانی دیجیتال در انجمن DGPPN، با نگاهی انتقادی اما مثبت به این فناوری می‌نگرد. به گفته او، از لحاظ فنی بسیاری از امکانات ممکن است، اما اینکه چه چیزی از لحاظ درمانی مناسب و موردنیاز است، موضوعی کاملاً متفاوت است.
او هشدار می‌دهد: «استفاده نادرست از VR می‌تواند عوارض جانبی ناخواسته‌ای داشته باشد، از جمله ایجاد تخیلات سقوط از ارتفاع یا حتی بازآفرینی آسیب‌های روحی قبلی (رتروما‌تیزاسیون).»

.

نتیجه‌گیری

در حالی که واقعیت مجازی به عنوان ابزاری مکمل در روان‌درمانی نویدبخش است، باید با دقت و نظارت حرفه‌ای استفاده شود تا خطرات احتمالی به حداقل برسند و تأثیر درمانی بهینه حاصل شود.

.

استفاده از واقعیت مجازی برای تحریک بیماران مبتلا به زوال عقل

تاکنون، شواهد علمی نشان داده‌اند که واقعیت مجازی (VR) برای درمان اختلالات اضطرابی مشخص، نتایج مثبتی به همراه دارد. هرچند مطالعات آزمایشی در مورد سایر بیماری‌های روانی نیز اثرات مثبتی را نشان داده‌اند، اما هنوز تحقیقات پایه‌ای جامعی با صدها شرکت‌کننده برای تأیید قطعی این نتایج انجام نشده است.

پروفسور تسوانتزر بر اهمیت رعایت استانداردهای کیفی تأکید دارد: «ضروری است که معیارهای اثربخشی، امنیت بیمار، و حفظ حریم خصوصی مورد توجه قرار گیرند تا بیماران و درمانگران تنها از ابزارهایی استفاده کنند که واقعاً مفید هستند.»

.

VR  و بیماران مبتلا به زوال عقل

پزشکان اکنون نتایج خوبی از آزمایش واقعیت مجازی برای بیماران مبتلا به زوال عقل به دست آورده‌اند. گردش‌های مجازی می‌توانند خاطرات گذشته این افراد را زنده کرده و روند پیشرفت بیماری را کندتر کنند. علاوه بر این، واقعیت مجازی می‌تواند لحظات لذت‌بخشی برای این بیماران فراهم کند، مانند قدم زدن در یک جنگل یا تماشای غروب خورشید در کنار ساحل.
.
.

مطالب مرتبط:

.
.

www.etesalkootah.ir ||   2024-11-18 © 

2015 www.etesalkootah.ir  © All rights reserved.

تمامی حقوق برای www.etesalkootah.ir محفوظ است. بیان شفاهی بخش یا تمامی یک مطلب از www.etesalkootah.ir در رادیو،  تلویزیون و رسانه‌های مشابه آن با ذکر واضح "اتصال کوتاه دات آی آر" بعنوان منبع مجاز است. هر گونه  استفاده  کتبی از بخش یا تمامی هر یک از مطالب www.etesalkootah.ir در سایت های اینترنتی در صورت قرار دادن لینک مستقیم و قابل "کلیک" به آن مطلب در www.etesalkootah.ir مجاز بوده و در رسانه‌های چاپی نیز در صورت چاپ واضح "www.etesalkootah.ir" بعنوان منبع مجاز است.

.