چگونه باتری های «لیتیوم پلیمر» را به درستی به کار گیریم و نگه‌داری کنیم؟

.

.

.

به کار گیری باتری‌های لیتیوم-پلیمر (Li-Po)، یا به عبارت دیگر و دقیق‌تر باتری‌های «لیتیوم یون پلیمر» (با کوتاه نویس‌هایی چون LiPo، LIP، Li-Poly، Lithium-Poly و مانند این‌ها)، پُر و خالی کردن آن‌ها، و نگه‌داری صحیح از آن‌ها در بر دارنده‌ی نکات و مخاطراتی است که همه‌ی کاربران این نوع باتری‌های شارژشو باید با آن‌ها آشنایی داشته باشند. این باتری‌ها که با وزن و حجم کم انرژی بسیار زیادی را ذخیره می‌کنند و از چگالی توان بالایی برخوردار هستند، می‌توانند بر اثر کاربرد و نگه‌داری نادرست، موجب خسارت‌های جانی و مالی شوند.

.

بیشینه‌ی ولتاژ شارژ

بیشینه‌ی ولتاژ شارژ برای هر سلول لیپو 235/4 ولت است که برای جبران خطای اندازه‌گیری به 2/4 ولت گِرد شده. در شارژرها، در صورتی که بیشینه‌ی ولتاژ کاهش پیدا کند، عمر لیپو افزایش پیدا می‌کند. مثلاً، در بعضی از گوشی‌های همراه این مقدار روی 15/4 تنظیم شده (با این که باتری ایم گوشی‌ها از نوع «لیتیوم-یون» هستند، اما از این نظر تفاوت نمی‌کنند).

نکته: موضوعی که باید بدان توجه کرد این است که این مقدار ولتاژ در اغلب شارژرها قابل تنظیم نیست و در ضمن با پایین آوردن آن، ظرفیت باتری هم کاهش پیدا می‌کند.

شارژرهای ارزان‌قیمت، به علت عدم دقت کافی در اندازه‌گیری ولتاژ سلول‌ها، می‌توانند باتری را به سرعت خراب کنند، و در یک کلمه باید گفت: شارژر ارزان یعنی ضرر!

.

کمینه‌ی ولتاژ باتری

کمینه‌ی ولتاژ، اثر زیادی روی عمر باتری لیپو دارد و اصولاً از 5/2 ولت تا 2/3 ولت (زیر بار) قابل تعریف است.

به علت احتمال عدم بالانس در جریان‌های بالا، بهتر است که مقدار کمینه‌ی ولتاژ روی مقدار بالاتر تنظیم شود.

برای این که عمر خوبی از باتری بگیریم، یک قانون کلی می‌گوید که باتری را نباید بیش از هشتاد درصد ظرفیت‌اش خالی کرد. به عنوان مثال، مصرف 4000 میلی‌آمپرساعت (یا کمتر) از یک باتری 5000 میلی‌آمپرساعتی عمر باتری را به مقدار بهینه می‌رساند.

.

جریان تخلیه

یک باتری لیپو با مشخصه‌ی 20C برای حالت تخلیه، بهتر است که که با حدود 15C و پایین‌تر تخلیه شود. ولی اصولاً بهترین روش تعیین این مقدار، اندازه‌گیری دمای باتری بعد از تخلیه است. ماندن دمای باتری زیر 50 درجه‌ی سانتی‌گراد است، نشان‌دهنده‌ی انتخاب مناسب برای تخلیه‌ی باتری است.

اعدادی که روی لیپوها نوشته شده‌اند معمولاً خیلی خوش‌بینانه هستند و بهتر است که در آن گام‌های جریانی با آن‌ها کار نکنید. در غیر این صورت، عمر باتری به حدود 50 چرخه‌ی شارژ کاهش پیدا می‌کند.

.

دمای کار باتری

هر چه باتری گرم‌تر شود، بازده و کیفیت آن، اعم از ظرفیت و مقاوت درونی بهتر می‌شود، اما عمر باتری هم کوتاه می‌شود. این گرم شدن می‌تواند در اثر دمای محیط یا تخلیه سریع باتری باشد.

طبق یک قانون شیمیایی که برای باتری‌ها و خازن‌های الکترولیت به کار می‌رود، به ازای هر 10 درجه بالاتر از دمای 40 درجه‌ی سانت‌گراد، عمر باتری نصف می‌شود!

.

نگه‌داری

باتری‌هایی که پر یا خالی نگهداری شوند، دچار کاهش عمر خواهند شد. بهترین حالت نگهداری لیپو در ولتاژ 3.8 ولت بر سلول است که معادل 40 تا 60 درصد ظرفیت باتری است. این قانون برای باتری لپ‌تاپ‌ها و گوشی‌های همراه هم صدق می‌کند.

من شخصا باتری را درست قبل از پرواز شارژ می‌کنم و بعد از آخرین پرواز آن را روی مود نگه‌داری قرار می‌دهم.

.

جریان شارژ

هر چه که لیپو آرام‌تر شارژ شود عمرش بیشتر خواهد شد و البته برای مقادیر زیر 1C خیلی این افزایش مشهود نیست.

نکته جالب این است که اگر یک لیپو با 5سی شارژ شود، زمان شارژش خیلی با وقتی که با 2سی شارژ شود تفاوت ندارد و این به دلیل منطقه ولتاژ ثابت شارژ هست که بحث تخصصی در مورد آن در این‌جا ضرورت ندارد.

.

بالانسینگ یا ترازکردن سلول‌ها

هرچه که ولتاژ سلول‌ها متوازن‌تر باشند، موقع تخلیه (مصرف) فشار روی سلول‌های ضعیف کم‌تر و عمر باتری بیشتر خواهد بود.

در ضمن، خوب است که همیشه باتری را با بالانسر شارژ کنید، خرجی که ندارد!

.

چند نکته مهم و اساسی در استفاده از باتری‌های لیتیوم پلیمر

1- باتری لیپو نبایستی ضربه بخورد یا تغییر شکل پیدا کند. این نوع باتری همچنین نباید زیر نور مستقیم خورشید قرار بگیرد. هرکدام از این موارد می‌تواند باعث آتش گرفتن باتری شود. اگر باتری در اثر سانحه یا به هر علت دیگر ضربه خورد، بهترین حالت این است که باتری را از نظر ظاهری به دقت بررسی کنید و مطمئن شوید که باد نکرده باشد و یا پوسته باتری زخمی یا سوراخ نشده باشد. اگر باتری زخمی یا سوراخ شده باشد، امکان آتش‌سوزی آن خیلی بیش‌تر می‌شود. در این صورت، باتری را در یک محل امن که در برابر آتش ایمن و مقاوم باشد، کمینه به مدت یک ساعت نگهداری کنید. اگر باتری واکنشی نشان نداد، بدلیل سوراخ شدن پوسته غیر قابل استفاده می‌شود و باید طبق روش خاص (در ادامه راجع به آن توضیح خواهم داد) آن را معدوم کنید. استفاده‌ی مجدد از این باتری کاملاً خطرناک است و امکان دارد در همان شارژ اول باعث اتش‌سوزی شود.

.

2- باتری لیپو نباید باد کرده باشد. این بادکردگی ممکن است در اثر کشیدن جریان بیش از حد و یا شارژ اضافی غیرمجاز (اُوِرشارژ) برای باتری پیش بیاید که برای چنین باتری هم خطر آتش‌سوزی وجود دارد.

.

3- محل نگهداری باتری لیپو بایستی تا حد ممکن در یک ظرف ضد‌آتش و عایق جریان الکتریکی باشد، مثلاً یه قفسه‌ی فلزی که روی قسمت فلزی آن سنگ و یا سرامیک گذاشته شده باشد.

.

وضعیت کارگاه مدل‌ساز بداقبال پس از پایان ماموریت آتش‌نشانی

.

برای کسانی که تعداد زیادی باتری لیپو را همزمان مورد استفاده قرار می‌دهند، به ویژه علاقه‌مندان به مدل‌های پروازی یا خودرو و غیره، ساختن صندوقچه‌ای مانند تصویر زیر پیشنهاد می‌شود. فضای داخلی یک صندوقچه‌ی فلزی به کمک پانل گچی کناف شبکه‌بندی می‌شود و در هر خانه یک باتری لیپو نگه‌داری می‌گردد. انداختن یک ورق پانل گچی بر کف صندوق فراموش نشود.

این صندوقچه را بسازید، پیش از این که با غافل‌گیری‌های دردناک و پرخسارت مواجه شوید!

.

صندوقچه‌ی عایق حرارتی و الکتریکی برای نگه‌داری باتری‌های لیپو

.

دوست آلمانی ما علاج واقعه را پیش از وقوع انجام می‌دهد و کارش را درجه یک تحویل می‌دهد! او بر روی در صندوقچه‌ی نگه‌داری باتری‌های خود، دو عدد فیلتر ماسک ضد ABC (ماسک ضد آلودگی‌های اتمی، بیولوژیک، شیمیایی!) هم نصب کرده تا اگر روزی روزگاری از یک باتری آسیب دیده گازی متصاعد شد، افرادی که نزدیک این صندوقچه هستند، در معرض خطر تنفس آن قرار نگیرند. البته این پیش‌بینی به فرهنگ آپارتمان‌نشینی ربط پیدا می‌کند و به احترام به حفظ سلامت خود و دیگران!

.

نمونه‌ای از طراحی دوراندیشانه و کارِ از همه نظر سنجیده شده‌ی آلمانی

.

4- بیش‌ترین احتمال خطر آتش‌سوزی در هنگام شارژ باتری وجود دارد. فرض کنید شارژر شما خراب شود و باتری بیش از حد مجاز شارژ شود. برای پیش‌گیری از چنین اتفاقاتی، حتمی از شارژر مرغوب و با کیفیت استفاده کنید. شارژرتان باید حتمی مخصوص باتری لیپو باشد و بتواند تعداد سلو‌ل‌ها را به صورت خودکار تشخیص بدهد. به هیچ وجه از شارژرهای معمولی برای پُرکردن باتری لیپو استفاده نکنید، قبل از شارژ مطمئن شوید که تنظیمات شارژر را دقیق طبق مشخصات باتری تنظیم کرده‌اید. محل شارژ هم باید ضدآتش و عایق الکتریسیته باشد.

.

5- هیچوقت باتری لیپو را بعد از استفاده، داخل مدل رها نکنید، همین طور باتری را در داخل اتومبیل باقی نگذارید.

.

هیچ وقت یعنی هیچ وقت!

.

6– باتری لیپو برای محیط زیست بسیار مخرب و خطرناک است. هیچ‌وقت باتری را همراه با دیگر زباله‌های خانگی یک‌جا دور نریزید.

.

7- اگر به هر دلیلی خواستید باتری را معدوم کنید، اول باید آن را کاملا تخلیه کنید تا ولتاژ باتری به صفر برسد، بعد یک محلول آب نمک بسیار غلیظ درست کنید و باتری را به مدت حداقل یک هفته داخل این محلول بگذارید. بعد از آن می‌توانید باتری را در جاهای مخصوص بازیابی باتری تحویل دهید. البته چون ما در ایران هنوز چنین چیزی نداریم و یا من ندیدم، می‌توانید بجای آن باتری را در یک کیسه‌ی پلاستیکی بگذارید، دهانه‌ی آن را محکم گره بزنید و در یک بیابان بی‌آب و علف زمین را  بکَنید و باتری را در آن‌جا دفن کنید.

فراموش نکنیم که همه‌ی ما نسبت به حفظ محیط زیست و خاک و آب خود مسوولیت اخلاقی و وجدانی داریم.

.

.

نویسنده: طاها ک.

.

.

مطالب مرتبط:

بزرگ‌ترین باتری دنیا در استرالیا آغاز به کار کرد
باتری و انواع آن

ده مسأله ی به ظاهر ساده که باتری هوشمند شما را تمام می‌کنند!
.

.

آخرین به روز رسانی:

 

.

.

www.etesalkootah.ir ||   2020-02-16 © 

2015 www.etesalkootah.ir  © All rights reserved.

تمامی حقوق برای www.etesalkootah.ir محفوظ است. بیان شفاهی بخش یا تمامی یک مطلب از www.etesalkootah.ir در رادیو،  تلویزیون و رسانه های مشابه آن با ذکر واضح "اتصال کوتاه دات آی آر" بعنوان منبع مجاز است. هر گونه  استفاده  کتبی از بخش یا تمامی هر یک از مطالب www.etesalkootah.ir در سایت های اینترنتی در صورت قرار دادن لینک مستقیم و قابل "کلیک" به آن مطلب در www.etesalkootah.ir مجاز بوده و در رسانه های چاپی نیز در صورت چاپ واضح "www.etesalkootah.ir" بعنوان منبع مجاز است.

.