دشت ساوانا

.

.

اوایل وقتی گاوهای وحشی دشت ساوانا^* را می‌دیدم که بدون داشتن هیچ‌گونه تحلیلی از شرایط رودخانه و کروکودیل‌هایش به داخل رود شیرجه می‌زنند از حماقت‌شان تعجب می‌کردم. اما حالا به آنها حسودی‌ام می‌شود. آن‌ها یک بار بیش‌تر و آن‌‌هم برای چند دقیقه وحشت مرگ را تجربه نمی‌کنند. تازه در همان مدت کوتاه هم نگران نیستند که پس از مرگ‌شان زن و فرزندان‌شان چگونه زندگی خواهند کرد. آن‌ها زیر نگاه تیزبین شیرها و کفتارها می‌چرند، جفت‌گیری می‌کنند و کره‌هایشان را به دنیا می‌آورند. تا به حال نشنیده‌ام که آن‌ها به خاطر احساس ناامنی از آینده دچار افسردگی شوند یا سن ازدواج‌شان بالا برود، معتاد بشوند یا دست به خودکشی بزنند. آن‌ها به جای درنگ کردن و انتظار کشیدن در ساحل رودخانه‌های پر از کروکودیل و تندآب و ترسیدن، به طرز احمقانه‌ای دسته‌جمعی به آب می‌زنند.

وقتی از دور به این صحنه‌ی وحشتناک (از نظر انسان عاقل!) نگاه می‌کنیم با کمال تعجب متوجه می‌شویم که گاوها با تعداد زیاد وارد رودخانه می‌شوند و از طرف دیگر هم با تعداد زیاد از رودخانه خارج می‌شوند. انسان عاقلِ فردیت‌یافته خود را در جای گاوی تصور می‌کند که طعمه‌ی کروکودیل یا تندآب شده. تصوری که خوشبختانه گاوها نمی‌توانند بکنند. بزرگ‌ترین هوشمندی که طبیعت برای حفظ بقا به گاوهای ساوانا داده چیزیست که از نظر ما حماقت است. آیا بزرگ‌ترین حماقت بشر همین عقلانیت و قدرت پیش‌بینی و آگاهی‌اش به میرا بودن‌اش نیست؟ هیچ حیوان احمقی در تاریخ حیات به اندازه‌ی انسان عاقل (هموسایپنس) جهان و خود را نابود نکرده و رنج نکشیده است. اگر انسان می‌اندیشد و، پیش‌بینی و تحلیل می‌کند، نه از روی انتخاب، بلکه از ناچاریست. او ناگهان به بیماری عقلانیت دچار شده است و حالا راهی جز عاقل بودن ندارد. او به شکلی عاقلانه و از کوتاه‌ترین مسیر در حال نابودی خود و جهان است. بیماری عقل لاعلاج است و حیات را نابود خواهد کرد. پیش‌بینی هگل درست از آب درخواهد آمد.

.

.

تاریخ، داستان صیرورت^** عقل است. در آینده‌ای نه چندان دور همه‌ی موجودات زنده، از جمله انسان، نابود خواهند شد. انسان با نابود کردن حیات به آرزوی دیرینه‌اش یعنی شکست‌دادن مرگ خواهد رسید. زیرا دیگر موجود زنده‌ای وجود نخواهد داشت که بمیرد. عقل انسانی، بدون انسان، روی تراشه‌های الکترونیکی به حیات جاودان دست خواهد یافت. شاید بگویید که این انسانِ اتمیزه شده در شیوه‌ی تولید سرمایه‌داریست که جهان را برای کسب سود فردی نابود می‌کند و این ذات بشر نیست. من هم با شما موافقم. اما قبول کنید که هیچ حیوانی به جز انسان قادر به رسیدن به شیوه‌ی تولید سرمایه‌داری نبوده است.

حالا وقت‌اش است که با همه نگرانی‌ها و ترس‌هایم از آینده، لباس‌هایم را بپوشم و به رودخانه بزنم، ببخشد به سر کارم بروم.

.

نوشته:

حمیدرضا بیک‌محمدی

.

.

زیرنویس ها:

* ساوانا به دشت پوشیده از علف و درختان دور از هم - به ویژه در آفریقا گفته می شود.

** صیرورت: (دهخدا) [ ص َ رَ ] (ع مص ) گردیدن . شدن . (غیاث اللغات). گشتن

.

.